ฐานข้อมูลสังคม - วัฒนธรรมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

          ฟิลิปปินส์ตั้งอยู่บนภาคพื้นคาบสมุทรของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ภูมิประเทศแวดล้อมด้วยหมู่เกาะกว่า 7,107 เกาะ (Jesudas M.Athyal,Editor, 2015:220) มีกลุ่มชาติพันธุ์ดั้งเดิมกว่า 106 กลุ่ม กระจายตัวอาศัยในเกาะลูซอน วิสายาส์ และมินดาเนา จากข้อมูลในปีค.ศ.2015 จำนวนประชากรในฟิลิปปินส์มีมากถึง 100.98 ล้านคน (Wikipedia, 2016) นอกจากนี้ยังมีกลุ่มลูกครึ่ง ได้แก่ ลูกครึ่งสเปน ลูกครึ่งอเมริกา ลูกครึ่งจีน ลูกครึ่งเกาหลี ลูกครึ่งญี่ปุ่น คนรุ่นพ่อแม่ของบุคคลเหล่านี้เข้ามายังฟิลิปปินส์ในช่วงทศวรรษที่ 1970 เป็นต้นมา

          ส่วนกลุ่มพื้นเมืองดั้งเดิมเมื่อจำแนกตามกลุ่มภาษา พบว่ากลุ่มชาติพันธุ์ส่วนใหญ่คือ อิโลกาโน(Ilocano) ปังกาซินัน(Pangasinan) ปัมปังกัน(Pampangan) ตากาล็อก(Tagalog) บิโคลาโน(Bicolano) อิลองโก(Ilongo) Waray-Waray(วาไร-วาไร) เซบูอาโน (Cebuano) โบโฮลลาโน(Boholano) (สีดา สอนศรี, 2551:39)

            กลุ่มมุสลิม ได้แก่ มากินดาเนา(Maguindanao) มาราเนา(Maranao) เตาซุก(Taosug) ซามาล(Samal) ปาเจา(Bajao) ยาคาน(Yakan) อีลานอน(Ilanon) ซังกีร์(Sangir) เมลาบุกนัน(Melabugnan) จามา มาปุน(Jama Mapun) (สีดา สอนศรี, 2551:39)

            กลุ่มชาวพื้นเมืองที่ราบสูง-ลูซอน ได้แก่ อีฟูเกา(Ifugao) บอนต๊อก(Bontoc) คันคาไน(Kankanai) อีบาลอย(Ibaloi) คาลิงกา(Kalinga) ติงกุยอัน(Tinguian) อีสเนก(Isneg) กัดดัง(Gaddang) อีลองกอต(Ilongot) เนกริโต(Negrito) (สีดา สอนศรี, 2551:39)  

            กลุ่มชาวพื้นเมืองที่ราบสูง-มินโดโรและมินดาเนา ได้แก่ มังยัง(Mangyang) มาโนโบ(Manobo), บูกิดนอน(Bukidnon) บาโกโบ(Bagobo) มันดายา(Mandaya) อตา(Ata) มันซาคา(Mansaka) ซูบานุน(Subanun) มามานูอา(Mamanua) บิลา-อัน(Bila-an) ติรูไร(Tirurai) ตี-โบลิ(T-Boli) ตาซาได (Tasaday) (สีดา สอนศรี, 2551:39)

            ประเด็นปัญหาสำคัญของกลุ่มชาติพันธุ์ที่พบในฟิลิปปินส์คือ ปัญหากลุ่มแบ่งแยกดินแดน เนื่องจากความเป็นมาทางประวัติศาสตร์แสดงให้เห็นว่ากลุ่มมุสลิมได้ลงหลักปักฐานในดินแดนแห่งนี้ก่อนการเข้ามาของเจ้าอาณานิคมสเปนและสหรัฐอเมริกา ดังที่ Kamlan นักมานุษยวิทยาชี้ให้เห็นว่า ดินแดนที่มุสลิมในพื้นที่ภาคใต้ของฟิลิปปินส์ถือว่าเป็นดินแดนของบรรพบุรุษมุสลิมนั้น ควรเป็นดินแดนทั้งหมด เนื่องจากในคริสต์ศตวรรษที่ 8 พ่อค้าชาวอาหรับและผู้สอนศาสนาจากคาบสมุทรมาเลย์ บอร์เนียว และอินโดนีเซีย ได้เดินทางมาค้าขายและเผยแพร่ศาสนาอิสลามในหมู่เกาะซูลู มากินดาเนา และมาราเนา ต่อมาราวปลายคริสต์ศตวรรษที่ 13 ได้จัดตั้งระบบการเมืองการปกครองแบบสุลต่านในมินดาเนาตะวันตก ตอนเหนือ ตอนกลาง ตอนใต้ และซูลู โดยสุลต่านเหล่านั้นมีส่วนกล่อมเกลาผู้คนให้รับนับถือศาสนาอิสลาม ตั้งแต่ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 14 รวมทั้งได้ก่อตั้งโรงเรียนศาสนาอิสลาม (สีดา สอนศรี และคณะ, 2553:1)  

            จนกระทั่งสเปนเข้าครอบครองฟิลิปปินส์ในค.ศ.1565 สเปนเรียกชาวมุสลิมเหล่านี้ว่า Moors เนื่องจากมีลักษณะความเป็นอยู่และแนวคิดคล้ายพวก Moors ที่ครอบครองสเปนมาแต่เดิม สิ่งที่สเปนกระทำต่อชาวมุสลิมภาคใต้ คือ เข้าโจมตีถิ่นฐานที่อยู่อาศัย ทำลายระบบสุลต่านในมินดาเนาและซูลู การโจมตีดังกล่าวมีขึ้นตลอดระยะเวลา 350 ปีที่สเปนปกครองฟิลิปปินส์ (สีดา สอนศรี และคณะ, 2553:1) ต่อมาเมื่อสหรัฐอเมริกาเข้าเป็นเจ้าอาณานิคมได้พยายามรวมมุสลิมภาคใต้เข้ามาอยู่ในโครงสร้างการพัฒนาของรัฐบาล ทั้งยังพยายามพัฒนามุสลิมทางตอนใต้ให้ทันสมัยเท่ากับชาวฟิลิปปินส์ที่นับถือคริสต์ศาสนา นิกายโรมันคาทอลิก โดยใช้นโยบายดึงดูด (Policy of Attraction) เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตทั้งในทางการเมือง เศรษฐกิจและสังคม มีการพยายามสร้างโรงเรียน โรงพยาบาล และนำครูที่ไม่ใช่ชาวมุสลิมเข้าไปให้ความรู้แก่เยาวชน หากแต่ในทางกลับกับกลายเป็นการสร้างความหวาดระแวงต่อชาวมุสลิมในพื้นที่จึงไม่ส่งบุตรหลานเข้าเรียนในโรงเรียนของสหรัฐอเมริกาสร้างขึ้น ดังนั้นเมื่อถูกต่อต้านจึงไม่สามารถพัฒนาเขตพื้นที่ดังกล่าวได้อย่างเต็มที่ และในช่วงนี้เองชาวมุสลิมเริ่มก่อรูปแนวคิดอิสลามเพื่อต่อต้านสหรัฐอเมริกา (สีดา สอนศรี, 2549:3)

            กลุ่มแบ่งแยกดินแดนเริ่มเกิดขึ้นในทศวรรษที่ 1960 โดยคนรุ่นหนุ่มที่ไม่ได้มาจากครอบครัวชนชั้นนำ แต่มีการศึกษาสูง เนื่องจากได้รับทุนรัฐบาลให้เข้าศึกษาต่อในมหาวิทยาลัยของรัฐ ณ กรุงมะนิลา แต่ในระยะแรกชนชั้นนำท้องถิ่นที่ได้รับการศึกษาเหล่านี้ไม่ได้รับความนิยมจากชาวมุสลิมในพื้นที่เท่าที่ควร เนื่องจากชนชั้นนำพยายามสนับสนุนให้มุสลิมเข้ากับชาวคริสต์ซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ แต่ต่อมาเมื่อรัฐบาลใช้นโยบายเข้าปราบปรามกลุ่มโมโรที่ต้องการแบ่งแยกดินแดน จึงทำให้เกิดขบวนการต่อต้านรัฐบาลขึ้นในปี ค.ศ.1976 (สีดา สอนศรี,2549:3)

           ปัจจัยที่มีผลต่อการเกิดขบวนการดังกล่าวอาจมาจากปัจจุบันภายใน คือผู้นำมุสลิมบางกลุ่มต้องการรักษาอำนาจของตัวเองในการควบคุมทรัพยากรต่างๆ ในท้องถิ่นและปัจจัยด้านอุดมการณ์ของกลุ่มหัวรุนแรง ส่วนปัจจัยภายนอก คือ การใช้กำลังของกองกำลังทหารของรัฐบาลมาร์กอสเข้าปราบปราม ทำให้เกิดความตึงเครียดระหว่างผู้ควบคุมทรัพยากร ผู้ยึดถืออุดมการณ์ เครือญาติบริวารและชนชั้นต่างๆ ในสังคมของโคตาบาโต

           หนึ่งในจำนวนผู้ต่อต้านรัฐบาล คือ นูร์ มิซูอาริ ผู้นำคนสำคัญของแนวร่วมปลดปล่อยแห่งชาติโมโร หรือ (MNLF) เป็นขบวนการแบ่งแยกดินแดนภาคใต้และกลุ่มผลประโยชน์หัวรุนแรงมีความต้องการให้ภาคใต้เป็นเขตปกครองตนเอง ที่มีบทบาทตั้งแต่มาร์กอสเริ่มประกาศกฎอัยการศึกจนถึงปัจจุบัน ในช่วงที่มาร์กอสมีอำนาจอยู่นั้นกบฏแบ่งแยกดินแดนภาคใต้กลุ่มนี้มีบทบาทอยู่ 3 ช่วง คือ 1. ในปี ค.ศ.1972-1973 เมื่อมาร์กอสเริ่มประกาศกฎอันการศึก 2. ในปี ค.ศ.1976-1977 เมื่อมีการเจรจาหยุดยิงกับรัฐบาล 3.ในปีค.ศ.1980-1981 เมื่อมาร์กอสประกาศยกเลิกการใช้กฎอัยการศึก(สีดา สอนศรี,2550:11) กลุ่มนี้สามารถต้อสู้เรียกร้องกระทั่งรัฐบาลให้สิทธิในการปกครองตนเอง เรียกว่า เขตปกครองตนเองมุสลิมมินดาเนา(Autonomous Religion of Muslim Mindanao : ARMM) ประกอบด้วยจังหวัดมากินดาเนา ลาเนาเดลซูร์ เกาะบาสิลัน ซูลู ตาวีตาวี และมารวี (จับตาเอเชียตะวันออก, 2553)   

           ทั้งนี้ปัจจุบันทางภาคใต้ของฟิลิปปินส์ยังคงมีกลุ่มแบ่งแยกดินแดน ที่ยังเคลื่อนไหวก่อความไม่สงบอยู่เป็นระยะเพื่อต่อสู้กับรัฐบาล อาทิเช่น กลุ่ม MILF หรือ แนวร่วมปลดปล่อยอิสลามโมโร เป็นกลุ่มขบวนการที่มีความแข็งกร้าวกว่า MNLF มีผู้นำคนสำคัญคือ ซาลามัต ฮาซิม ความต้องการของเขาคือให้ภาคใต้ทั้งหมดของฟิลิปปินส์เป็น “รัฐอิสลาม” (ปรีชา คุวินทร์พันธุ์, 2548) ต้องการเอกราชจากฟิลิปปินส์ เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม ค.ศ.2012 ประธานาธิบดีเบนิกโน อากีโนประกาศข้อตกลงแลกประโยชน์สันติภาพกับแนวร่วมปลดปล่อยอิสลามโมโร และล่าสุดในปีค.ศ.2016 พื้นที่ดังกล่าวจะกลายเป็นเขตปกครองตนเองบังซาโมโร (บล็อกเรื่องเล่าจาก ดร.โย, 2558)